- استفاده از مطالب این سایت برای آموزش دانش آموزان میهن عزیز، بدون تغییر و با ذکر منبع (ایرانفو IranPhO) بلامانع است.
المپیاد چیست؟
از سال 1365 شرکت تیم های دانشآموزی در المپیادهای جهانی با کسب یک مدال برنز ریاضی شروع شد و به مرور در رشته های فیزیک، شیمی، کامپیوتر، نجوم و ادبیات ادامه یافت. هر ساله المپیادهای علمی، در 7 رشته (ریاضی، فیزیک، شیمی، زیست شناسی، نجوم، کامپیوتر و ادبی) برای کلیه دانش آموزان متوسطه دوم در سطح کشور برگزار میشود.
- مرحله اول : معمولاً اواسط بهمن برگزار میشود. سؤالات به صورت چند گزینهای و به مدت 3 تا 4 ساعت میباشد. نتایج اواخر اسفند اعلام میگردد و در هر رشته حدود 800 نفر به مرحله دوّم راه مییابند.
- مرحله دوم : معمولاً اوایل اردیبهشت برگزار میشود. سؤالات به صورت تشریحی است (در برخی رشته ها سؤالات چندگزینهای نیز وجود دارد) و مدت امتحان نیز 3 تا 4 ساعت میباشد. از مرحله دوّم در هر رشته حدود 40 نفر به مرحله سوم (اردوی تابستانی) راه می یابند.
- مرحله سوم : طی تابستان به مدت 2 تا 3 ماه برگزار میگردد. دانشآموزان توسط اساتید باشگاه دانش پژوهان جوان، یک دوره ی فشرده آموزشی را طی می نمایند و در این مدت چندین آزمون تئوری و عملی برگزار میشود. در پایان این دوره مجموعاً به 57 دانش آموزان برتر (ریاضی 13، فیزیک 10، نجوم 10، کامپیوتر 8، شیمی 8 و زیست 8 نفر) مدال طلای کشوری اعطا می گردد. دانش آموزان دیگر نیز مدال نقره یا برنز دریافت میکنند.
- مرحله چهارم : دارندگان مدال طلا به مدت یک سال در باشگاه دانش پژوهان جوان آموزش میبینند تا حدوداً نیمی از آنان در قالب تیمهای ملی المپیاد به المپیادهای جهانی اعزام گردند.
- مرحله پنجم : اعضای انتخاب شده برای تیم ملی المپیاد، به کشور میزبان برگزاری المپیادهای جهانی اعزام شده و طی یک هفته با دانش آموزان سراسر جهان به رقابت می پردازند.
فرصت های المپیاد های علمی
المپیادهای علمی که در سطح دبیرستانهای کشور برگزار میگردد ، فرصت مناسبی برای احیاء فراگیری علوم پایه از سن نوجوانی است، که از زیرساختهای توسعه علمی هر کشور به حساب می آید و رشد و نوآوری در صنایع بدون تعمیق آن ممکن نمی باشد.
پر کردن اوقات فراغت دانش آموزان مستعد به کمک آموزش علوم پایه بسیار مناسب است. کتاب های درسی به هیچ وجه اغنا کننده فراگیران باهوش نمی باشند. لذا برای جلوگیری از بطالت وقت و یا جایگزینهای نامناسب ، بهتر است از فرصت المپیادهای علمی استفاده گردد.
فراگیری یک رشته از دروس اختصاصی به صورت عمیق، به موفقیت در کنکور سراسری دانش آموزان کمک شایانی مینماید. خصوصاً اینکه کنکور همه ساله به سمت مفهومی شدن پیش میرود.
آشنایی با دبیران المپیادی که عموماً دارندگان مدالهای کشوری و جهانی میباشند، الگوهای مناسبی جهت تحصیل و هدفداری در زندگی به دانش آموزان می بخشد.
افزایش توان یادگیری، افزایش تمرکز، پشتکار و سختکوشی از فواید عمومی آموزش دروس المپیادی است که الگوهای مناسب یادگیری را فراهم می آورد.
المپیاد مزایایی مانند معافیت از کنکور دارد. اما با نگاهی ساده به آمار میتوان دریافت که تنها کمتر از دو درصد از کسانی که در المپیاد شرکت میکنند میتوانند از مزایای آن استفاده کنند و سایرین موفق به کسب امتیاز و مزایایی رسمی نخواهند شد! با این اوصاف شاید در نگاه اول بتوان گفت که احتمال موفقیت در المپیاد بسیار پایین است و از آنجایی که رقابت در آن بسیار نزدیک و حساس است، شرکت در آن ریسک بسیار خطرناکی است. پس فایده اصلی شرکت در المپیاد چیست؟
چنین تفکری صرفا برای کسانی که هدف از المپیاد را برخورداری از مزایای المپیاد میدانند درست به نظر میرسد، اما کسانی که المپیاد را فرصتی برای پرورش تفکر، افزایش اطلاعات و بالا بردن سطح علمی خود بدانند، دغدغههایی اینچنین ندارند و قبولی در المپیاد را یک موفقیت و قبول نشدن در آن را کسب یک تجربه مفید در راه رسیدن به موفقیت اصلی میدانند. همچنین دانشآموزانی که المپیاد را به صورت اصولی پیگیری کنند، میدانند که برای فراگیری مباحث آن باید به دروس تخصصی تا حد قابل قبولی مسلط باشند. همین موضوع به تنهایی در سالهای بعد و دانشگاه به طور جدی کمک حال آنها خواهد بود. به عنوان نمونه دانشآموزانی که المپیاد فیزیک را به صورت جدی پیگیری میکنند، کتاب فیزیک هالیدی را مطالعه میکنند و همین موضوع به آنها در سال های ابتدای دانشگاه و حتی دبیرستان و پیش دانشگاهی کمک زیادی خواهد کرد.
(سعید حجاریان کاشانی)
برخی از مزایای المپیادی بودن
بر مبنای مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی امتیازات زیر به مدال آوران المپیادهای علمی کشوری و جهانی تعلق میگیرد:
- برندگان مدال طلای المپیادهای کشوری بدون شرکت در کنکور سراسری میتوانند در هر رشته و هر دانشگاهی ( از زیرمجموعه مربوطه) که مایل باشند به تحصیل بپردازند.
- به تراز نمره کنکور سراسری مدالآوران نقره و برنز بین 10 تا 15 درصد اضافی شده و سپس مورد رتبه بندی قرار میگیرند. (مصوب 1385)
- مدال آوران طلا، نقره و برنز خدمت سربازی را به عنوان سرباز نخبه و به صورت پروژهای یا کارمندی طی مدت 3 تا 10 ماه میگذرانند.
- تمامی مدال آوران به عضویت بنیاد ملی نخبگان در آمده و علاوه بر دریافت حقوق ماهیانه و تسهیلات ویژه مالی و اعتباری، برای انجام پروژه ها و شرکت در کنفرانسها و همایشهای علمی داخلی و خارجی مورد حمایت اعتباری و مالی بنیاد قرار مگیرند. برای اطلاع از دیگر مزایا لینک زیر مراجعه کنید.
آشنایی با بنیاد ملی نخبگان
تهدیدهای المپیادهای علمی
سوق دادن دانش آموزان متوسط به سوی فراگیری المپیادهای علمی به صورت افراطی جهت کسب مدال و نشان برای مدرسه، بدون توجه به سرنوشت کنکور دانش آموزان و امکان ادامه تحصیل در رشته مورد علاقه شان از تهدیدهای جدی المپیادهای علمی میباشد.
واقعیت اینست که مهارت هدایت تحصیلی دانش آموزان المپیادی کاری دشوار است و جذبه المپیاد بگونه ای است که گاه دانش آموز تا مرز ترک تحصیل پیش میرود و اگر مدرسه مهار دو جانبه ای بکار نگیرد، ضررهای جبران ناپذیری به تحصیل دانش آموز وارد میشود.
عدم علاقه به فراگیری دروس، خصوصاً دروس عمومی، تهدیدی برای دانش آموزان المپیادی است. باید مشاوران و مدیران مدارس کنترل مستمری برای حداقل های آموزشهای اینگونه دروس داشته باشند تا مبادا در صورت عدم موفقیت در المپیاد، از کنکور باز نمانند، آنگونه که هم اکنون برخی مدارس، مبتلای به این بدفرجامی شده اند.
ایجاد بی نظمی در نظام آموزش مدرسه به جهت زمانهای پراکنده تدریس و فرصت مطالعاتی دانش آموزان ، از دیگر تهدیدها به شمار میرود. درصورت نداشتن قدرت کنترل سیّال مدیریت، این بی نظمی ها صدمه زیادی به ساختار نظام مند و فرهنگ مدرسه وارد مینماید. بی توجهی دانش آموزان به مشارکت در فعالیتهای گروهی، از دیگر آفات اختصاص وقت به فراگیری المپیادهای علمی میباشد. باید حداقل های مشارکت اینگونه دانش آموزان در فعالیتهای فرهنگی و گروهی ورزشی تأمین گردد تا از یک بعدی شدن آنان جلوگیری شود.
این گونه تهدیدها، بعلاوه هزینه بالای آموزشهای المپیادها، باعث شده است اغلب مدارس توانمند از راه اندازی این دوره در مدارس خود طفره بروند و از مزایای آن بی بهره شوند. واقعیت این است که موفقیت تیمهای دانش آموزی ایران در مجامع جهانی مرهون تلاشهای مدارسی است که علیرغم تهدیدهای فوق، فرصت آموزشی دروس المپیادی را از دانش آموزان خود دریغ نمیکنند. کشورهای توسعه یافته مانند روسیه، چین و ... سالهای متمادی ، آموزش المپیاد را در مدارس خود جدی میگیرند تا بتوانند رتبه های جهانی خود را حفظ نمایند.
علی رغم این که المپیادهای علمی فواید زیادی دارند اما هنگام ورود به این عرصه باید توجه داشت که آفتهایی نیز وجود دارد. به همین دلیل لازم است با دیدی بازتر وارد المپیاد شوید تا از گزند این آفتها در امان باشید. یکی از اصلیترین آفتهای المپیاد، تک بعدی شدن شرکت کنندگان در آن است. متأسفانه برخی از دانش آموزان در سالهایی که مشغول مطالعه المپیاد هستند، تمام فعالیتهای دیگر و حتی دروس مدرسه را تحتالشعاع المپیاد قرار میدهند و فقط به مطالعه المپیاد میپردازند. عموماً چنین افرادی اگر در المپیاد نتیجه نگیرند، هنگام مواجهه با درسهای مدرسه به مشکلاتی برمیخورند و آسیبهایی بر آنها وارد میشود.
موضوع دیگری که میتوان آن را به عنوان آفتهای المپیاد دانست، غرور و تکبر ناشی از آن است ! گاهی اوقات دانش آموزان پس از این که اطلاعات خود را تا سطح قابل قبولی افزایش میدهند دچار غروری کاذب میشوند و این مسئله زمانی که دانشآموز در نهایت موفق به کسب رتبههای مناسب در المپیاد نشود، مشکلآفرین خواهد بود.
البته تعداد بسیاری از شرکتکنندگان و پذیرفتهشدگان در المپیاد تا به امروز با برخوردی منطقی از گزند مشکلات فوق الذکر در امان مانده اند.
(سعید حجاریان کاشانی)
با معلم یا بی معلم؟
هنگام مطالعه المپیاد تلاش، کوشش، نا امید نشدن، کمک خواستن از افراد آگاه و معلم، توجه به سوالات دوره های قبل، همفکری با دیگر دوستان المپیادی، برنامه ریزی منظم و عمل به آن و از همه مهمتر تصمیم گیری و فعالیت با تفکر و نگرشی منطقی؛ فاکتورهایی هستند که لحاظ کردن آنها در موفقیت شما تاثیر شایانی خواهد داشت.
در تمامی المپیادهای علمی، وجود معلم به عنوان فردی که راهنمای دانش آموزان باشد، روند آموزش را تسریع و بهبود میبخشد. اما باید توجه داشت که فرد راهنما هرگز نباید مخل مطالعه گردد و یا این که آموزش وی به طریقی باشد که مطالعه فردی دانش آموز اهمیت کمتری پیدا کند. به بیان دیگر، معلم در هر سطحی که باشد، به هیچ عنوان نمیتواند جایگزین مطالعه فرد شود.
همچنین باید توجه داشت که هدف اصلی از طرح سوالات المپیاد به فکر واداشتن دانش آموزان، برانگیختن خلاقیت آنها و حل سوالات با روشی جدید و صحیح است. اگر ایده حل سوالات توسط شخصی به سادگی ارایه شود، در روند تفکر که بخش اصلی المپیاد است، اختلالی جبران ناپذیر وارد میشود. این موضوع نه تنها راه را هموارتر نمیکند، بلکه بسیار مشکل ساز خواهد شد. اگر فرآیند تفکر به درستی صورت نگیرد، ممکن است دانشآموز در مراحل اولیه که رقابت هنوز کاملا جدی نشده است، موفق به نظر برسد، اما به طور قطع در مراحل نهایی دچار مشکل خواهد شد.
دانش آموز المپیادی و نحوه برخورد والدین با آنها